ردیابی و تعیین برخی خصوصیات ویروس برگ قاشقی گیلاس (cherry leaf roll virus) در استان چهارمحال و بختیاری

ویروس برگ قاشقی گیلاس(clrv) cherry leaf roll virus از جنس nepovirus و خانواده comoviridae، دارای گسترش جهانی می باشد. این ویروس به طور طبیعی دامنه وسیعی از گیاهان علفی و چوبی را آلوده می کند که مهم ترین آنها متعلق به جنس های betula،fagus ، juglans و prunus می باشند. ویروس برگ قاشقی گیلاس، نارون، شاه توت، تمشک، گردو، زغال اخته، درختان میوه هسته دار و دیگر درختان و بوته ها را آلوده کرده و خسارت شدیدی به آن ها وارد می کند، همچنین در بسیاری از گیاهان علفی مانند ریواس نیز ردیابی شده است. این ویروس در گیلاس و آلبالو باعث ایجاد علایمی مانند لکه های کلروتیک، پیچیدگی برگ،توته، سرخشکیدگی شاخه، ترک خوردگی پوست، صمغ زدگی و زوال می شود. گلدهی و باز شدن برگ ها در درختان گیلاس ممکن است با تاخیر و ضعف همراه باشد. میوه های آلوده دچار سوختگی زودرس شده و قبل از رسیدن متورم می شوند. ویروس برگ قاشقی گیلاس از درختان زیتون استان زنجان گزارش شده است ولی هیچگونه اطلاعاتی از پراکنش و سایر میزبان های این ویروس وخصوصیات مولکولی جدایه های ایرانی آن در دسترس نمی باشد. با توجه به اهمیت ویروس برگ قاشقی گیلاس و نبود اطلاعات در زمینه پراکنش و خصوصیات مولکولی آن انجام تحقیق در این زمینه ضروری به نظر می رسد. به منظور ردیابی و تعیین برخی خصوصیات مولکولی ویروس برگ قاشقی گیلاس، در سال های 1388 و 1389 از برگ درختان هسته دار با علایم ویروسی از باغ های استان های اصفهان و چهارمحال وبختیاری نمونه برداری انجام شد. نتایج حاصل از آزمون double antibody sandwich elisa (das-elisa) با آنتی سرم چندهمسانه ای clrv نشان دهنده آلودگی تعداد قابل توجهی از نمونه ها به این ویروس بود. همچنین آلودگی تعدادی از نمونه ها با آزمون های nested-rt-pcr و ic-nested-rt-pcr با استفاده از جفت آغازگرclrvr clrvf و تکثیر قطعه مورد انتظار bp 286 تایید شد. قطعات تکثیر شده همسانه سازی و تعیین توالی شدند. جدایه های توالی یابی شده شامل جدایه زردآلو چم چنگ (s15)، بادام سامان (s2)، بادام حاشیه زاینده رود (s1) وزردآلو نطنز (s3) بودند. نتایج حاصل از blast توالی ها نشان دهنده ویروسی بودن قطعات تکثیر شده و وجود تشابه بالای آن ها با توالی جدایه های clrv موجود در بانک ژن بود. همچنین مشخص شد قطعه تکثیر شده شامل توالی قسمتی از ناحیه غیر قابل ترجمه آر. ان. ا. دو rna2) (3 utr می باشد. مقایسه توالی نوکلئوتیدی قسمتی از 3 utr جدایه های ایرانی clrv نشان داد که میزان تشابه بین جدایه ها از 5/93% تا 5/97% متغیر می باشد. همردیف سازی چندتایی توالی نوکلئوتیدی جدایه های ایرانی clrv با توالی های موجود در بانک ژن نشان دهنده تشابه بالای بین آنها بود به طوری که بیشترین و کمترین میزان تشابه به ترتیب میان جدایه زردآلوی چم چنگ با جدایه گردو از آلمان با رس شماره aj877146 (%2/98) و جدایه بادام حاشیه زاینده رود با جدایه آقطی سیاه از آلمان با رس شماره aj877138 (%9/86) بدست آمد. رسم درخت تبارزایی بر اساس توالی نوکلئوتیدی قطعه تکثیر شده جدایه های این تحقیق به همراه سایر جدایه های این ویروس از نقاط مختلف جهان، آن ها را در شش گروه فایلوژنی شامل فایلوگروه های a، b، c، d1، d2 وe قرار داد. جدایه های بادام حاشیه زاینده رود (s1) و زردآلو چم چنگ (s15) مورد بررسی در این تحقیق در فیلوگروه d1 و جدایه بادام سامان (s2) در فیلوگروه d2 قرار گرفتند. قرار گرفتن جدایه هایی از مناطق مختلف جغرافیایی در یک گروه نشان دهنده عدم وجود همبستگی بین منطقه جغرافیایی و توالی نوکلئوتیدی جدایه ها بود. با توجه به اهمیت اقتصادی ویروس برگ قاشقی گیلاس و وقوع این ویروس روی درختان هسته دار در استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری، انجام تحقیقات بیشتر روی این ویروس به منظور ردیابی و شناسایی ویروس در سایر میزبان های آن ضروری به نظر می رسد.